سال ١٨٣۵ ، تیتر خبر: " کودکان کارگر در نیوجرسی اعتصاب کردند"
اما در سال ٢٠١١ و در جهانی که اکثر کشورها کار کودک را به رسمیت نمی شناسند "عکس های هنری از بچه های کارگر برای فروش" تیتر اخبار خواهد بود.
....
سالی که گذشت پر از اخبار مرتبط با کودکان کار بود... و حوادث و روندهایی که هیچ یک در جهت بهبود شرایط این کودکان نبودند.
آمار رسمی یونیسف در ابتدای ٢٠١٠ بیش از ٢۵٠ میلیون کودک کار و بیش از ١٠٠ میلیون کودک خیابانی در جهان را بیان می کرد و آمار رسمی آن در ابتدای ٢٠١١ نیز هنوز وجود بیش از ٢۵٠ میلیون کودک کار و بیش از ١٠٠ میلیون کودک خیابانی در جهان را به تصویر می کشد. هرچند که قویا معتقدیم که تعداد این کودکان بسیار بالاتر است اما همین نشان دهنده ی این است که هیچ تغییر مثبتی در لابلای همه ی تلاش های به ظاهر فریبنده و پیگیر در رابطه با کودکان کار وخیابان رخ نداده است.
در برآورد سازمان جهانی کار حدود ۵ میلیون و ٧٠٠ هزار کودک در ایران مشغول به کارند (هرانا؛ خرداد ٨٩)، و در برآورد کارشناسان آسیب های اجتماعی و فعالین حقوق کودک 7 میلیون نفر (هم صدا؛ بهمن ٨٩). اما به گزارش رسمی مرکز آمار تعداد کودکان کار در کشور ما امسال دو میلیون و پانصد هزار نفر تخمین زده شده است (ابتکار؛ اسفند ٨٩). از این تعداد رسمی حتی، بهزیستی -که مرکز متولی کودکان کار و خیابان در ایران است- از پذیرش ٦ هزار و ٩۴٣ کودک کار و خیابان در سال گذشته در سراسر کشور خبر داد!! (ایلنا؛ شهریور ٨٩)
در سالی که گذشت هم چنان تاکید مسئولین بر باند جلوه دادن کودکان کار و خیابان و یکدسته کردن کودکان کار و خیابان با متکدیان و هم چنین نژاد آنان بود. به عبارتی تمام ساماندهی هایی که برای کودکان کار و خیابان انجام شد به منزله ی آموزه های تبلیغاتی رو به جامعه بود نه راهبردهای حقیقی برای کاهش معضل کار کودک و تاکید بر این موارد در تقریبا تمام اخبار مشاهده می شد:
- بر اساس آمارهای رسمی ٧٠ درصد کودکان خیابانی کشور غیر ایرانی بوده و از ٣٠ درصد باقیمانده نیز تنها سه درصد زیر پوشش سازمان بهزیستی هستند. (مهر؛ دی ٨٩)
- اهمال شهرداری تهران در ساماندهی متکدیان وکودکان کار (مهر؛ بهمن ٨٩)
- ۵٣ درصد کودکان خیابانی در هرمزگان اتباع بیگانه هستند (مهر؛ دی ٨٩)
در تابستان امسال تحقیقی که توسط پژوهشگران حوزه علوم اجتماعی دانشگاه بهشتی صورت گرفت مشخص کرد که ۵٦ درصد کودکان خیابانی بی سوادند و در مجموع ٨۶ درصد آنها فاقد هر گونه مهارت شغلی‌اند. (شهرزاد نیوز؛ مرداد ٨٩)که به نگرانی های بیان شده و رسمی در این زمینه دامن زد. هرچند که با شروع فصل مدارس و سرما و افزایش نگرانی ها ی مربوط به کودکان کار و خیابان سرپرست سازمان بهزیستی با اعلام اینکه مسئولیتی در قبال کودکان کار، و کودکان خیابانی باندی نداریم گفت: “مخلص آن‌دسته از کودکان یتیم،معلول، بد سرپست و بی‌سرپرست هستیم که حکم دارند.” (ایلنا؛ شهریور ٨٩) و به این شکل تکلیف ارگان متولی کودکان کار و خیابان را با ۴٠٠ میلیون کودک پناهنده ی افغانی در ایران (هرانا، تیر ٨٩) مشخص کرد.
از دیگر توجهات مسئولین به کودکان کار و خیابان در سال گذشته اقدام به برپایی جشنواره ی “کودک و نیاز” بوده است که با بیش از پنج هزار عکس دریافتی در زمینه ی کودکان کار و خیابان وارد مرحله ی داوری شد (ایرنا؛ دی ٨٩) و بعدی فانتزی و تفریحی از این مقوله را نمایان کرد.
هم چنین در دی ماه امسال همچنین سمینار کودکان کار و خیابان و زنان سرپرست خانوار به کوشش موسسه ی مهرآفرین در تهران برگزار شد که طی آن فاطمه دانشور - مدیر عامل این موسسه- اعلام داشت که "بايد بتوانيم با جذب كمك‌هاي سازمان‌هاي غير دولتي در جهت رفع مشكلات اين دسته از كودكان برآييم." و از دولت ها در این راستا رفع تکلیف کرده و همچنین تاکید کرد که "حمایت از کودکان کار و خیابانی باید علمی باشد"! (جمهوری اسلامی، دی ٨٩)
در روزهای واپسن سال ٨٩ نیز فائزه عبداللهی خبر از الزام شهرداری ها به حمایت از طرح ساماندهی کودکان کار و خیابان داد و ارايه خدمات آموزشي، ورزشي، تفريحي، پزشكي بهداشتي و تغذيه به كودكان كار و خيابان و مساعدت جهت بازگرداندن آنها به آغوش خانواده و درصورت نياز مساعدت به خانواده آنان را نيز از وظايف شهرداري ها برشمرد (جمهوری اسلامی؛ اسفند ٨٩). در نتیجه متولی جدیدی برای کودکان کار و خیابان معرفی کرد که سابقه ی درخشانی در جمع آوری و تبدیل کودکان کار و خیابان به دکور شهری دارد؛ چه با رویکردهایی مثل پاکسازی ناگهانی آنان به عنوان مخدوش کننده ی چهره ی شهر و چه با لباسهای رنگین با آرم شهرداری بر تن کودکان فال فروش کردن به عنوان ریسه ها و آذین بندی های شهر.
اما گذشته از حوادث کار ناگوار بی شماری که منجر به نقص عضو و یا فوت کودکان کارگر در سال جاری شد - که از تلخ ترین موارد آن مرگ قانع شریفی، کارگر نوجوان بود که به علت فراهم نبودن شرایط ایمنی از ساختمان در دست احداث بیمه! به پایین پرت شد.- بیش از ٩٩٣ مورد فوت کارگران در حوادث کار را در ٩ ماه اول سال جاری داشته ایم (ایسنا؛ بهمن ٨٩) که نیاز به توضیح ندارد که فرزندان این کارگران فوت شده به زودی برای تامین زندگی کارگران نوجوانی خواهند بود که وارد همین سیستم ناایمن خواهند شد.
در واقع به این شکل شاید بتوان اخبار حقیقی مرتبط با کار کودک را رخدادهایی دانست که بر بازتولید مقوله ی کار کودک موثرند. از این منظر می توان گفت که اعتصاب های پی در پی کارگران در تمامی صنایع و شهرهای کشور که در نیمه ی دوم امسال شاهد آن بوده ایم، افزایش ٢۵ درصدی بیکاری زنان (هرانا؛ شهریور ٨٩)، فعال بودن تنها ٣٠ درصد از صنایع کشور و تعطیلی صدها کارخانه و بیکار شدن هزاران کارگر (ایسنا؛ اسفند ٨٩)، نرخ ۴٣ درصدی کارگران زیر خط فقر به نقل از رییس کانون عالی انجمن های صنفی کارگری (رادیو فردا؛ بهمن ٨٩) و رشد ١٣٩ درصدی اجاره ی مسکن به گزارش بانک مرکزی (خبر آنلاین؛ اسفند ٨٩) و ... همه از بالاتر رفتن آمار کودکان کارگر در سال آینده خبر می دهند.
و شاید به همین دلیل است که جملاتی مثل "٢٢ راه حل برای جذب مردم به فعالیت های خیریه" به تیترهای روزنامه ای امروز راه یافته اند....
جیران پیله وری - ٢۵ اسفند ١٣٨٩