دولت یازدهم طرح تحول نظام سلامت را از ۱۵ اردیبهشت ۱۳۹۳ با رویکردهایی از جمله : حفاظت مالی از مردم،کاهش پرداخت بیماران بستری، ارتقای کیفیت خدمات ویزیت و ایجاد عدالت در دسترسی به خدمات سلامت، حمایت مالی از بیماران صعب العلاج و نیازمند، سهولت تهیه داروو ارتقای کیفیت خدمات بیمارستانی، واقعی کردن تعرفه های پزشکی و کاهش زیرمیزی پزشکان … آغاز کرد. این طرح در ۵۴۰ بیمارستان دولتی از ۸۰۰ بیمارستان اجرا شد.
طی ۳ سال گذشته این طرح نه تنها به هیچ کدام از این اهداف نرسید بلکه به منجلابی تبدیل شد که اثرات منفی آن به سایر ساختارهای اقتصادی اجتماعی نیز گسترش یافت. طرحی که حتی بنا به اذعان برخی از مسئولین نیز طرحی ورشکسته است که با بحران شدید تامین منابع مالی مواجه گردیده است. این طرح در طی ۳ سال هزینه ای بالغ بر ۱۳۰ هزار میلیارد تومان داشته که این هزینه از محل قطع یارانه کالاهای اساسی تامین شده و از این رو بیشترین فشار به نیروهای فرودست جامعه وارد شده است. این طرح با تحمیل هزینه ای بالغ بر ۱۰۰ هزار میلیارد تومان به بیمه ها باعث ورشکستگی بیمه ها شده است.
در واقع قربانی اصلی طرح سلامت کلیه مزدبگیران اعم از کارگر، پرستار، معلم، بازنشسته، مستمری بگیر و کلیه ی مالیات دهندگانی هستند که هزینه های کلان این طرح را در واقع آنان پرداخت کرده اند. در طی این ۳ سال سهم پرداخت هزینه های درمانی دربخش خصوصی حداقل رشد ۳۰۰ درصدی داشته و در بخش های دولتی هم علی رغم آنکه بار اصلی هزینه های درمان البته به صورت نامحسوس و غیر مستقیم از جیب مردم پرداخت شده، بیماران باید در صف های طولانی منتظر باشند یا به دلیل نبود تخت باالاجبار به مراکز خصوصی مراجعه کنند که البته همین وضعیت نابسامان هم به دلیل مشکلات اساسی پیش آمده تداومی نخواهد داشت. از جمله بیمارستان نمازی شیراز اعلام کرده که با توجه به معوقات ۱۳ ماهه دیگر قادر به ارائه خدمات به بیماران نیست. لغو قرارداد دو بیمارستان گلسار و قائم رشت با بیمه سلامت و خود داری از پذیرش بیماران، یا طرح اینکه از بیمه شدگان طرح سلامت نیز حق بیمه ای با درصدهای مختلف حتی تا سقف ۱۰۰% دریافت خواهد شد. طرح تحول در واقع پوششی برای افزایش تعرفه ها و تحمیل هزینه های سنگین بر سفره های مردم بود در ۴ سال اخیر تعرفه مراکز دولتی ۳ برابر و تعرفه مراکز خصوصی ۱۲ برابر افزایش یافته است. بر خلاف تصور عموم هزینه های درمان در طرح تحول نه تنها کاهش پیدا نکرده بلکه افزایش چشم گیری یافته و منابع تزریق شده در وزارت بهداشت به بهانه ی اجرای این طرح، بیش از همه در جهت تامین منافع راس هرم نظام پزشک سالار و افزایش درآمد آنان به کار گرفته شده است: به نام مردم به کام پزشکان. به همین دلیل است که حساب ملی سلامت که سالانه منتشر می شد و آماری از وضعیت بهداشت و هزینه های آن را مطرح می کرد دقیقا از سال ۹۳ یعنی شروع طرح تحول منتشر نشد. نگاهی به آمار تامین منابع بودجه ی طرح تحول واقعیت بار مالی که بر دوش مردم گذاشته شده را به خوبی نشان می دهد:
– هر نفر در سال ۹۶ باید حدود ۸۰۰ هزار تومان بابت اجرای طرح تحول پرداخت کند و طی ۳ سال گذشته هر خانوار سالانه ۷۰۰ هزار تومان بابت این طرح پرداخت کرده است.
– هر نفر به ازای هر لیتر بنزین شخصی ۳۰ تومان یعنی در کل روزانه ۲۰ میلیارد تومان بابت طرح تحول پرداخت کرده است.
– ۱۰% افزایش برق و گاز خانگی برای طرح تحول استفاده شده است.
– ۱% از محل خریدهای روزانه بابت ارزش افزوده کم شده و به حساب طرح تحول ریخته شده یعنی حدود ۴۰۰۰ میلیارد تومان در سال.
– ۱۰ هزار میلیارد تومان از جیب کارکنان دولت و ۱۵ هزار میلیارد تومان بابت بیمه های تکمیلی.
– علاوه بر این ۸ هزار میلیارد تومان اوراق قرضه دولت برای اجرای طرح تحول بدون تامین منابع
یعنی در حال حاضر بی آنکه آگاه باشیم هر نفر حدود ۴۰۰ هزار تومان بابت این طرح بدهکار هستیم. البته بدهی حدود ۲۰ هزار میلیارد تومان بیمه ها به مراکز درمانی طرف قرارداد که آن هم نهایتا از جیب مردم بیرون کشیده خواهد شد.
علاوه بر موارد فوق، منابعی از طریق افزایش هزینه ی پیامک ها، هزینه اینترنت، مالیات بر کالاهای آسیب رسان و هزینه های بیمه شخص ثالث در اختیار وزارت بهداشت قرار گرفته است. توجه به آمار و ارقام فوق به خوبی نشان می دهد که چه بودجه کلان ومبالغ هنگفتی به بهانه ی اجرای این طرح به یغما رفته است. به عنوان نمونه در سال ۱۳۹۵ بیش از ۱۲۰ هزار میلیارد تومان در حوزه درمان وزارت بهداشت هزینه شده و این معادل درآمد نفتی کشور طی این سال است. اما باید دید که این مبالغ کلان و سرمایه هنگغتی که بیشتر از اختلاس های ۱۰ سال اخیر است! چه نتایجی به بار آورده است:
– تورم ۲ برابری بخش بهداشت و درمان نسبت به شاخص کل تورم جامعه بنا بر اعلام بانک مرکزی.
– افزایش ۱۵۰% هزینه های نظام سلامت نسبت به قبل از اجرای طرح.
– افزایش شدید سهم سلامت در سبد هزینه های خانوار به عنوان شاخصی از فشار هزینه های درمانی بر دوش مردم.
– افزایش بیش از ۳۰۰% هزینه های درمانی برای مشمولین تامین اجتماعی.
– ورشکست شدن بیمه های درمانی. نمونه ۲۰۵ برابر شدن پرداختی بیمه تامین اجتماعی و استقراض از بانک رفاه برای پرداخت معوقات بیمارستان ها.
– رواج پرداخت های نجومی به پزشکان و افزایش شدید شکاف طبقاتی و درآمدی بین پزشکان و سایر کارکنان نظام سلامت و سایر اقشار جامعه و به تبع آن اعتراض های گسترده نسبت به تبعیض و بی عدالتی در پرداخت ها از جانب کادر درمانی.
– عدم رشد ملموس در شاخص های بهداشتی که ناشی از نگاه درمان محوری ( سودآورتر!) حاکم بر وزارت بهداشت و بی توجهی به سایر جنبه های سلامت و پیش گیری و توقف اجرای طرح پزشکان مقیم پس از صرف منابع مالی بسیار بدین منظور.
باز هم نگاهی گذرا به آمار و اخبار رسمی بخوبی نشان می دهد که منافع این طرح به جیب چه کسانی واریز شده است:
– طی ۳ سال اجرای طرح تعرفه های پزشکی بین ۲۰۰ تا ۴۰۰ درصد افزایش یافته است. نمونه کارانه پرداختی تامین اجتماعی به ۲۵۰۰ پزشک عمومی و ۳۷۰۰ پزشک متخصص شاغل در این سازمان قبل از طرح حدود ۷۵ میلیون تومان و بعد از طرح حدود ۲۷۷ میلیارد تومان.
– قبل از طرح درآمد سرانه پزشکان ۳۵ برابر متوسط درآمد جامعه بوده و بعد از طرح این تفاوت به ۱۰۰ برابر بالغ گشته است.
در این ارتباط دست اندرکاران وزارت بهداشت بعد از اجرای این طرح صاحب حقوق های نجومی شده اند. نمونه درآمد وزیر بهداشت ابرتاجر لنز و لیزیک کشور از سهام بیمارستان ها، واردات تجهیزات پزشکی و حقوق ثابت روزانه مبلغی بالغ بر ۱۰۰ میلیون تومان!
آنچه در واقع پشت پرده طرح تحول اتفاق افتاده کارانه های نجومی، دستگاههای پولساز واردات تجهیزات پزشکی، منع صدور فیش های حقوقی صاحب منصبان و یا فیش های محرمانه تحت عنوان سی دی های رمزدار و…
وزارت پزشک زده ی بهداشت و نظام پزشک سالار در بستر مناسبات قدرت مدار و سود محورحاکم، بیشترین پرداختی ها را به مدیران پزشک وزارت بهداشت داده، پرداخت های چند صد میلیونی آن هم در شرایطی که در بعضی مراکز درمانی دستمزد پرسنل تا حدود یک سال پرداخت نشده است. در واقع نه مردم و نه کادر درمان از طرح سلامت هیچ سودی نبرده اند و منافع حاصل از این طرح تنها به جیب پزشکان و صاحب منصبان وزارت بهداشت یعنی راس هرم نظام پزشک سالار سرازیر شده است. در مسیر طرح تحول شرکت های تجهیزات پزشکی عمدتا در انحصار چند کانال خاص وابسته به قدرت فعالیت داشته اند و مراکز تشخیصی نیز بدون آنکه تاثیری در رشد شاخص های سلامت داشته باشند رشد بی رویه ای داشته اند. عمده مبالغی که در زمینه ی دارویی به بیمه ها تحمیل شده نه مربوط به داروهای ضروری مانند آنتی بیوتیک ها بلکه مربوط به داروهای غیر ضروری از جمله هورمون های رشد است که بیشتر برای تقویت عضلات ورزشکاران به کار می رود.
با توجه به مبالغ کلانی که در طرح تحول به جیب پزشکان ریخته شده علنا پدیده ی ” زیرمیزی” به پدیده ی ” رومیزی” تبدیل شده است. کشتی طرح تحول چنان به گل نشسته که حتی رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس علی رغم آنکه این نهاد هم مانند نظام پزشکی حامی منافع پزشکان است اذعان داشته که پول طرح تحول عمدتا به برخی افراد وزارتخانه داده شده ولی گفته شده که در مناطق محروم هزینه شده است. بنا بر اظهارات مسئولین نظام پرستاری به عنوان قشری که تنها نصیب آنان از طرح تحول فشار کاری بیشتر است از بودجه ای که از هدفمندی یارانه ها سالانه برای این طرح در نظر گرفته شده هر سال ۵۰۰ هزارامکان شغلی ایجاد کرد یا اگر از این مبلغ سالیانه یک میلیارد تومان به هر بیمارستان برای کمک به بیماران نیازمند اختصاص داده می شد عملا این بیماران به رایگان از بیمارستان ترخیص می شدند. یا اگر این مبلغ برای مرمت بیمارستان ها اختصاص داده می شد ۵۴۰ بیمارستان برای مدت ۵ تا ۱۰ سال از مرمت بی نیاز می شدند.
این طرح مانند بسیاری از طرح های دیگر سراسر دروغ و وعده های کاذب است دروغ های فاحشی از جمله گام هفتم که نظارت و ارزیابی بازخوردهای این طرح بود ولی عملا حذف شد و مسئله ی آمبولانس هوایی به جای آن آورده شد که اساسا بی ربط و مسخره به نظر می رسد. وزارت بهداشت ادعای ایجاد ۲۱ هزار تخت درمان کرده در حالیکه در واقع ابن تختها عمدتا مرمتی بوده اند نه اینکه به آمار تختها اضافه شده باشد. برای اثبات ادعای ایجاد مراکز درمانی جدید مضحکه ای به راه افتاده که بعضی از مراکز درمانی بدون آنکه دارای بخش ها و امکانات لازم باشند به صورت صوری افتتاح می شوند و یا بعضی از مراکز چندباره گشایش می یابند؛ نمونه بخش سی تی اسکن بیمارستانی در شهر کرمانشاه که چندین بار افتتاح شده است. سیستم پزشک سالار وزارت بهداشت در جهت پیشبرد اهداف سودجویانه ی خود به تخریب پرستاری آکادمیک پرداخته تا هیچ مانعی بر سر راه سیستم برده داری نوینی که حاکم کرده باقی نماند از جمله این اقدامات حذف جایگاه شغلی بهیاری و آموزش های یک ساله با عنوان کمک پرستار و جایگزینی آن به جای پرستاران متخصص است. طرحی که حاصل آن سقوط سطح سلامت جامعه، افزایش سودآوری سرمایه داری پزشکی و پرورش نیروی کار مطیع و دست به سینه ای است که باعث تحکیم هر چه بیشتر سیستم برده داری بهداشت می شود.
ونتیجه آنکه مناسبات پزشک سالاری حاکم در قالب طرح تحول تنها و تنها در جهت منافع راس هرم پزشک سالاری عمل کرده و مردم نیز در ظاهر خدمات ارائه شده مراکز دولتی را به صورت مقطعی دیده و پشت پرده ی این طرح که چه گونه با ترفندهای مختلف چند برابر هزینه های درمانی از جیب خود آنان بیرون کشیده شده و به جیب اقلیتی ریخته شده فعلا پنهان است، نظام سلامت در حال احتضار است و راه نجات آن اعتراض و مبارزه با این مناسبات است.
الف - پگاه - تیر ماه ۱۳۹۶
کانون مدافعان حقوق کارگر