با درود به شما دوستان و شنوندگان گرامی صدای دمکراسی شورایی و با آرزوی سلامتی و اوقاتی خوب برای همۀ شما عزیزان، لادن توکلی هستم و در برنامۀ گفت و گو ها در خدمت تان خواهم بود با مهمان برنامۀ امروز ما، بهروز خباز از فعالین کارگری، عزیزان شنونده در برنامۀ امروز در رابطه با دو موضوع مهم کارگری با بهروز خباز به گفت و گو می پردازیم. همان گونه که در خبرها به اطلاع شما عزیزان رساندیم، کارگران پتروشیمی ماهشهر از روز یکشنبه سوم مهر ماه در اعتراض به عدم اجرای توافقی که میان کارگران و کارفرمایان در فروردین ماه برای تحقق مطالبات آن ها صورت گرفته بود، دست از کار کشیدند و با تجمع در مقابل دفتر مرکزی این مجتمع خواهان اجرای توافقات شدند. در رابطه با این اعتصاب، خواست ها و مطالبات کارگری با بهروز خباز به گفت و گو می پردازیم و همچنین در ادامۀ این گفت و گو به بررسی پیش نویس اصلاحیۀ قانون کار خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید و ما را در شنیدن این برنامه همراهی کنید.
درودی گرم دارم خدمت شما بهروز خباز عزیز، ممنونم که در این بخش از برنامه با ما همراه هستید تا بتوانیم در رابطه با موضوعات کارگری به ویژه در رابطه با اعتصاب کارگران مجتمع پتروشیمی ماهشهر و همچنین در بارۀ پیش نویس اصلاحیۀ قانون کار با شما صحبت و گفت و گویی داشته باشیم.
درود به شما عزیزان و همکاران گرامی تان، در خدمت شما هستم.
خواهش می کنم بهروز عزیز، اگر موافق باشید در وحلۀ اول در رابطه با اعتصاب و اعتراضات کارگری مجتمع پتروشیمی می خواستم لطف بکنی و توضیحی در این باره بدهید که این اعتصاب چرا شروع شده و با توجه به این که در فروردین ماه نیز کارگران مجتمع پتروشیمی ماهشهر دست به اعتصاب زده بودند و این بار در دوم از این اعتصاب به سر می برند، اعتراضات کارگران چیست و چه خواسته ها و مطالباتی دارند و در واقع خواست محوری کارگران در این اعتصاب شامل چه چیزهایی است؟
بله، من اجازه می خواهم یک مقدار برگردم عقب تر و از اعتصاب اسفند ماه سال ٨٩ کارگران پتروشیمی تبریز صحبت هایم را شروع کنم. کارگران پتروشیمی تبریز در اعتصاب ١١ روزه ای که داشتند خواستۀ شان در واقع خلع ید از شرکت های پیمان کاری آن شرکت بود و بعد از ١١ روز خوشبختانه موفق شدن به این مهم دست پیدا کنند و به نظر من در این دوره واقعاً دست آورد مهمی بود برای کارگران پتروشیمی تبریز که ما تبعات این اعتصاب را بعد از این عزیزان در ٢٠ فروردین امسال در حرکت اعتصابی که ١١ روز طول کشید در رابطه با کارگران پتروشیمی ماهشهر دیدیم. کارگران پتروشیمی ماهشهر بعد از ١١ روز اعتصاب مواجه شدند با وعده وعید هایی که از طرف آقای حیاتی فرماندار ماهشهر و همچنین آقای ظریف کار مدیر عامل پتروشیمی ماهشهر، این ها وعده دادند که حتماً به این رسیدگی خواهند کرد و حتی به نحوی گفته می شود که آقای حیاتی فرماندار آن شهر این را گفته بود در بین کارگران ماهشهر که اگر این خواستۀ شما را نتوانم محقق کنم من هم مثل شما اعتراض خواهم کرد. این وعده وعید ها انجام نشد تا این که از ١٢ روز پیش این عزیزان اعتصاب خودشان را شروع کردند، امروز همچنان آن اعتصاب ادامه دارد، با ذکر این نکته که در این اعتصاب کمیتۀ اعتصابی برپا شد و گویا شماره حسابی را این کمیته اعلام کرده برای کمک های مالی که احتمالاً انجام بشود. در رابطه با دستگیری هایی که اتفاق افتاد در این حرکت سه نفر از کارگران دستگیر شدند، این سه نفر به نام های منصور عباسی، محمد باقر باقری و جاسم بدرانی بودند، این کارگران بعداً آزاد شدند اما گویا کارت شناسایی شان به آنان عودت داده نشده و بنابراین حق ورود به مجتمع را ندارند، این حرکتی که امروز کارگران پتروشیمی ماهشهر شروع کردند به جهت رشته ای بودن این کار، به جهت این که در این رشته کارگران زیادی در صنعت نفت مشغول به کار هستند، همچنین در این شرکت ها، شرکت های پیمان کاری زیادی هستند که دارند به همین ترتیب آن دارند چپاول می کنند همکاران ما را، من فقط یک نمونه می توانم بگویم، پالایشگاه نفت آبادان فقط ٢٠٠ شرکت پیمان کاری در آن جا مشغول هستند، بنابراین فکر می کنم حرکت امروز کارگران پتروشیمی ماهشهر در صورت پیروزی و موفقیت می تواند سرآغاز حرکت های بسیار تأثیرگذاری در این رشته و صنعت باشد ضمن این که خواستۀ کارگران مثل کارگران پتروشیمی تبریز، خلع ید از شرکت های پیمان کاری و عقد قراردادهای دسته جمعی و مستقیم با خود کارگران است.
در رابطه با این اعتصابی که اکنون کارگران پتروشیمی آغاز کرده اند، چه تعداد از کارگران در اعتصاب به سر می برند؟
بر اساس اخباری که منتشر شده ٦۵٠٠ نفر از کارگران این مجتمع در حال اعتصاب هستند.
بلی خوب شما اشاره کردید به این که خواسته های کارگران برچیده شدن شرکت های پیمان کاری است، این را یک مقدار توضیح بدهید که اساساً این شرکت های پیمان کاری در رابطه با وضعیت کارگران چه نقشی دارند؟
ببینید بعد از این که قراردادهای موقت در دولت رفسنجانی بخشنامه اش به کارخانجات و مؤسسات صنعتی ابلاغ شد، دولت های وقت، چه دولت اصلاح طلب خاتمی و چه بعد از آن، همگی بر آن بودند که خودشان را از مسئولیت هایی در قبال کارگران دارند، خلاص بکنند و این مسئولیت ها را به شرکت های پیمان کاری بدهند و با این شرط این مسئولیت ها را به شرکت های پیمان کاری می دادند که هزینه ها را پایین بیاورند، به عنوان مثال کارگران که برحسب قوانین قبلی بعد از یک دورۀ کوتاهی می بایست جزو استخدام رسمی آن شرکت ها محسوب می شدند، اما شرکت های پیمان کاری با هرینه های بسیار نازل این مسئولیت را بر عهده گرفتند و به این ترتیب شد که کارگران به جای روبرو شدن با دولت هدایت شدند به سمت دفاتر شرکت های پیمان کاری و این شرکت ها همۀ مسئولیت های دولت را از جمله مسئولیت استخدام، ایاب و ذهاب و غیره را برعهده گرفتند. ما الان در شرکت سایپا، ایران خودرو، پارس خودرو و واحدهای بزرگ صنعتی شاهد این شرکت های پیمان کاری هستیم و این را من اطلاع دارم که واقعاً واحدهای بزرگ صنعتی کلیۀ کارگرانش خواهان بسته شدن قرارداد مستقیم و خلع ید از شرکت های پیمان کاری هستند.
در ادامۀ این صحبت توضیحی که شما دادید این سؤال مطرح است که این شرکت های پیمان کاری کارگران را با چه شرایطی استخدام می کنند؟
شرکت های پیمان کاری کارگران را با حداقل دستمزد استخدام می کنند، معمولاً استخدام کارگران با قرارداد ٨٩ روزه صورت می گیرد، البته این قبل ها صورت می گرفت، من تا آن جایی که شنیدم و دوستانی که در شرکت های پیمان کاری بودند و دارند کار می کنند با این ها قرارداد یک ماهه امضا می شود و بعضاً داریم می شنویم که قراردادهای سفید امضا وسعت پیدا می کند که در بین همین شرکت ها رواج پیدا کرده و کارگرانی که ماه ها و سال ها بیکارند، مجبور هستند برای این که جواب خانوادۀ شان را به لحاظ معیشتی بدهند تن به قراردادهای سفید امضا بدهند و متأسفانه ما الان داریم می بینیم که قراردادهای موقت با نهایت تأسف در نبود تشکل های مستقل کارگری که از کارگران حمایت کند، در نبود این تشکل ها قراردادهای سفید امضا به تدریج جای قراردادهای موقت را می گیرد.
این قراردادهای سفید امضا چه هست اساساً و چه خطراتی برای کارگران دارد؟
از طرف شرکت های پیمان کاری برگه های رسمی هست که اسم شرکت بالای آن نوشته شده و آن پایین پیشاپیش دو سطر را تایپ می کنند برای امضای کارگران که؛ من با تمام موارد فوق و هیچ گونه طلبی از شرکت مذکور ندارم و تمام طلب خود را دریافت کرده ام، امضا می کند و انگشت می زند، بالای همین دو سطر شرکت پیمان کاری هر چه که دلش بخواهد می نویسد.
با توجه به تجربۀ شما در فعالیت ها و اعتراضات کارگری در ایران، آیا امکان تحقق یافتن این مطالبات، مطالباتی که الان کارگران دارند و به کرسی نشاندن خواسته های کارگری از سوی کارفرما وجود دارد به نظر شما؟
باید این مسئله را در دو بُعد بررسی کنیم، ببینیم موردی می شود امیدهای داشت، یعنی این که با توجه به شرایط و موقعیت کارگران در این یا آن شرکت می شود به این امید بست که کارگران موفقیت هایی به دست بیاورند، شما مثلاً نمونۀ پتروشیمی تبریز را دیدید که طی یازده روز این امکان ایجاد شد به واسطۀ مبارزاتی که صورت گرفت ولی خوب این امکان ممکن است به این زودی ها در پتروشیمی ماهشهر ایجاد نشود. بُعد دوم قضیه این است که مبارزه برای قراردادهای دسته جمعی و خلع ید از شرکت های پیمان کاری یک مبارزۀ توده ای کارگری است، یعنی خواستۀ تمام شمولی است که عمدۀ شرکت های بزرگ صنعتی کارگران شان یک چنین خواسته ای را دارند، بنابراین پتانسیل اعتراضات زنجیره ای می تواند برای ما این احتمال را بدهد که حرکت های این چنینی با این مطالبه می تواند تسری پیدا کند به شرکت های دیگر، به خاطر همین هم هست که بستن قرارداد مستقیم و دسته جمعی مطالبۀ سراسری کارگران ایران است. به خاطر همین پتانسیلی که عرض کردم، فعالین کارگری شاغل در شرکت هایی که یک چنین موقعیتی را دارند، فکر می کنم با مکانیزم هایی می توانند برای آینده نوید بخش حرکت های خوبی برای دیگر هم طبقه ای های شان باشند.
بلی، این اعتصاب و اعتراضات کارگری را در شرایط کنونی شما در واقع چه ارزیابی ای دارید یا اساساً اهمیت این اعتصاب در این دوره چه هست، نظرتان در این مورد چیست؟
ببینید نکته ای که بسیار مهم است، چند و چونش را می شود بعدها به آن رسید که واقعاً بتوانیم بفهمیم که واقعیت ماجرا در پتروشیمی چه بوده است، بعدها می شود این را دقیق تر فهمید. اما حداقل اش می توانم بگویم که آن متنی که کمیتۀ اعتصاب ماهشهر نوشته بود در این که به این رسیده بودند که ما با وجود موفقیت های مان در اعتصاب نمی توانیم بدون تشکل یابی مانع تهاجم بی امان به کارگران باشیم، بنابراین ما به این نتیجه رسیده ایم که تنها راه رسیدن به خواسته های مان و اتکاء کامل در تحقق بخشیدن به آن خواسته ها، فقط و فقط ایجاد تشکل مستقل کارگری است. آن جا نوشته شده که ما تصمیم داریم سندیکای مستقل خودمان را تشکیل بدهیم، امیدوارم این تحقق پیدا کند، همین امر خیلی مهم است، مهم تر از آن مسئله به نظر من زمینه ی فکری است که ایجاد شده برای کارگران، خود کارگران به این نکته رسیده اند که سازمان یابی کارگری می تواند مهم ترین و بهترین راه برای تحقق مطالبات کارگران باشد. من فکر می کنم که این پاشنه آشیل حرکت های کارگری توده ای می تواند باشد، یعنی این که ٦۵٠٠ نفر کارگر آمده اند در اعتصابی شرکت کرده اند، اگر کمیتۀ اعتصاب کارگران پتروشیمی ماهشهر این چیزی که امروز بیان می کند، برآیند نظر و ارادۀ اکثریت کارگران آن جا یا حتی بخشی از کارگران آن جا باشد و این صحت داشته باشد، واقعاً به نظر من یک جهش بزرگی است در نقطه نظرات مبارزات کارگری و فعالین کارگری می توانیم ببینیم در آن جا، حتی اگر این مسئله به این جا برسد که مثلاً شکست بخورند که ای کاش این طور نشود. بنابراین به نظر من در پتروشیمی ماهشهر اگر امروز کارگران به دنبال تشکل یابی هستند و می خواهند این امکان را ایجاد کنند برای خودشان، این می تواند نوید بخش و ارمغان بسیار ارزنده ای باشد برای دیگر هم طبقه های شان در شرکت های دیگر.
بهروز عزیز، من ادامۀ این گفت و گو را به موضوع اصلاحیۀ پیش نویس قانون کار اختصاص می دهم و اگر اجازه بدهید نظرتان را در رابطه با این پیش نویس اصلاحیۀ قانون کار بپرسم، با توجه به این که در هفته های گذشته این پیش نویس و اصلاحاتی که در قانون کار انجام شده از طرف رژیم جمهوری اسلامی انتشار داده شده اما این قانون، این اصلاحات در واقع نگرانی ها و انتقادات شدیدی را در میان محافل کارگری دامن زده است، شما به عنوان یک فعال کارگری نظرتان در رابطه با این پیش نویس اصلاحیۀ قانون کار چیست و چه بندهایی از قانون کار شامل اصلاحات و دستخوش تغییرات شده یا خواهد شد، ممنون می شوم در این باره نظرتان را برای ما و شنوندگان ما بیان بکنید.
بلی، البته مسئلۀ قانون کار در ایران حداقل بعد از دوران تعدیل نیرویی که رفسنجانی راه انداخت در ایران، ما هر روز هر ماه و هر سال شاهد تعرض حاکمیت سرمایه داری ایران به زندگی کارگران، معیشت کارگران بودیم و هستیم. و مسئلۀ قانون کاری که با آن روبرو هستیم همین قانون فعلی هم شما نگاه بکنید، تماماً یک قانون ضد کارگری است، اما به هر حال بعد از قوانین کاری که قبلاً داشتیم، مثلاً در زمان احمد توکلی وزیر وقت کار که پیشنهاداتی شده بود در قالب قانون کار و به هر حال بعد از فشارهایی که در آن مقطع دهۀ ٦٠ فشارهایی که از سوی کارگران وارد می شد، این ها ناچار شدند در دی ماه سال ٦٩ بیایند قانون کاری را مصوب کنند، به هر حال اگر ما به آن قانون اگر نگاه بکنیم می بینیم یک مقدار امتیازاتی داشت در جهت منافع کارگران،از آن امتیازات هر روز و هر سال کم تر شد، به ویژه در دورۀ هشت سال ریاست جمهوری خاتمی معافیت کارگاه هایی که کم تر از ده نفر کارگر داشتند از شمول قانون کار بیایند بیرون یا سه و نیم میلیون کارگر قالی بافت از شمول بخش های مهمی از قانون کار خارج شد. حال در دورۀ فعلی داریم می بینیم که خیلی این هفتاد و چهار ماده ای که در قالب پیش نویس اصلاحیۀ قانون کار مدون شده و خیلی هم آن چنان علنی نبوده در خیلی جاها نرفته این قانون، شما می بینید که این دیگر در واقع یک حملۀ اساسی ای هست به حقوق کارگران، در واقع من می توانم در جواب آن دوستانی که می گویند؛ "خوب حالا که این قانون کار چیزی نیست، مگر این قانون کاری است که می شود از آن دفاع کرد؟" من به نظرم از این قانون نمی شود دفاع کرد، اما به نظر من هر تعرضی که دولت سرمایه داری ایران به حقوق کارگران می کند، باید به آن واکنش نشان داد و در مقابلش ایستاد، شما الان نگاه کنید در رابطه با دستمزد آمده چهل درصد اضافه دستمزدی که به خاطر نوبت کاری، شیفت کاری و شب کاری به کارگران تعلق می گیرد حذف کرده است، می گوید حقوق و دستمزد کارگران باید با توجه به وضعیت اقتصادی کشور تعیین بشود، یا مثلاً عیدی کارگران را که از دو برابر حقوق ماهیانۀ کارگر باید باشد و از سه برابر ماه حداقل دستمزد کارگران تجاوز نکند، به این دست برده است، این چیزی نیست که ما بخواهیم در مقابلش ساکت باشیم، مسئلۀ مرخصی ها همچنین، مسئلۀ چهل درصدی که برای روزهای تعطیل و اضافه کاری ها تعلق می گرفت، شما فکرش را بکنید کارگران به امید چهل درصد اضافه کاری هایی هستند که به حقوق شان اضافه می شد، الان با این حساب خوب خواهیم دید که در همۀ واحدها حقوق کارگران صد و الی دویست هزار تومان پایین خواهد آمد و این واقعاً فاجعه است برای کارگری که به نان شب اش محتاج است، کارگری که با این همه مشکلات معیشتی که داره با این تورمی که بعد از حذف سوبسیدها به او تحمیل شده، فقط ٩ درصد به حقوقش اضافه شده، حالا شما به یک باره ببینی که اضافه کاری ای که به آن چهل درصد تعلق می گیرد حذف شده، مرخصی استحقاقی کارگران را ٩ روز کم کرده است، مرخصی استحقاقی که برای مشاغل سخت و زیان آور تعلق می گیرد ١١ روز کم کرده است، این ها به نظر من مواردی است که یک حملۀ اساسی را دولت فعلی شروع کرده بر علیه کارگران و این صد درصد واکنش مناسب کارگران را می طلبد، ما در رابطه با واحدهای بزرگ صنعتی شاهد این اصلاحیه ها هستیم، مسئلۀ کاهش سطح تولید را آمده بهانه قرار داده است، مسئلۀ تعهدات کارفرمای بعدی را در قبال تعهدات کارفرمای قبلی زیر سؤال رفته با این اصلاحیه کارفرمای بعدی هیچ تعهدی در قبال کارگران ندارد، مسئلۀ ساعات کار حالا در ظاهر باید نمایندۀ کارگران و کارفرما اجرا می شد حذف شده است، ما مثلاً اگر در جایی شاهد این بودیم که نماینده ای به نفع کارگران کار می کرد، دیگه آن نماینده هم خلع ید می شود و نمی تواند آن چنان که باید از حقوق همکارانش دفاع کند، سه سال دورۀ کارآموزی بوده و این را نامحدودش کرده، یعنی که یک کارگر می تواند سالیان سال به عنوان شاگرد کار کند. این ها چیزهایی نیست که حداقل فعالین کارگری در مقابلش ساکت بنشینند، مسئلۀ پرداخت افزایش تولید را آمده به شرط بهره وری قرار داده است، یعنی اگر تولید در ایران خورو دو برابر و سه برابر بشود، حالا سیاست های اقتصادی آن جا یا هر مشکلی که به آن رؤسا هست چون به بهره وری نرسیده، کارگران هم دیگر نمی توانند هیچ ادعایی در قبال آن افزایش تولید داشته باشند. این مواردی بوده که در قالب این پیش نویس مطرح شده و به نظر من آن قدر این مسئله مهم است که تشکل های علنی کارگری در ایران اتحاد عملی را در این رابطه سازمان بدهند، این قدر مهم است که تشکل های نطفه ای و غیر علنی کارگران، کمیته های مخفی کارگری بیایند در این مورد با همکاران شان صحبت بکنند و حرکت هایی را سازمان بدهند. ما تا این لحظه جمعی کارگران شرکت واحد را شنیدیم که طی بیانیه با عنوان" تلاش برای قانونی کردن شیوۀ نوین برده داری بر ضد کارگران با نام اصلاحیۀ قانون کار" را منتشر کرده اند و دیگر تشکل های کارگری نیز همچنین، اما وسعت تهاجم این بار به حدی زیاد است که فکر نمی کنم در این رابطه به بیانیه اکتفا بشود.
سؤالی این جا مطرح است که؛ چرا جمهوری اسلامی از همان قانون قبلی استفاده نمی کند، از همان قانون کار قبلی که موجود بوده و اکنون در این شرایط و اوضاع سیاسی و اقتصادی تصمیم به اصلاحات در قانون کار گرفته در این باره نظرتان چیست؟
ببینید قانون کار قبلی یعنی اگر منظورتان همان قانون مصوب سال ١٣٦٩ باشد که به تدریج در واقع حذف شده یکی سری از موادش، دچار جرح و تعدیل های زیادی شده، مسئلۀ رژیم نیروی کار ارزان است، مسئلۀ رژیم سرشکن کردن بحران اقتصادی و منجلاب اقتصادی است که در درونش فرو رفته و در پی سرشکن کردن این بحران بر سر توده های محروم است، مسئله این است که رژیم با هر ترفندی سعی کرده گریبان خودش را از این منجلابی گیر کرده رها کند و خوب معمولاً دیواری کوتاه تر از دیوار کارگران پیدا نمی کند، بدیهی هم هست چنین کاری را بکند، بدیهی هم هست که رژیمی با این مشخصات به جهت سبُوعیت به جهت جنایتکار بودنش دیواری کوتاه تر از دیوار کارگران پیدا نکنه، برای این کارگران ایران، کارگران بی پناهی هستند، کارگرانی هستند که هیچ امنیتی به لحاظ شغلی ندارند، معیشت کارگران در ایران در تصویرهایی که می بینیم و می شنویم باور نکردنی است، این کارگران وقتی که تشکلی از خودشان ندارند که بیاید به دادشان برسد و با این شرایط به نظر شرکت هایی که در چین دارند کارگران را با آن شدّت و حدّت استثمار می کنند خوب است که حالا بیایند ایران این کار را بکنند، برای این که کارگران و نیروی ارزان و مُفت ریخته و کارگران با هر چندرغازی حاضرند کار بکنند، این برای کارگران ایران فاجعه است، جواب سؤال شما این که رژیم برای خروج از بحران حتی به صورت موقتی، میاید بیش از پیش تهاجم می کند به سفرۀ خالی کارگران و علت این حرکتی که امروز ما شاهد آن هستیم همین است.
بهروز خباز عزیز؛ خسته نباشید، من بسیار از شما ممنونم برای این گفت و گو و وقتی که در اختیار ما و شنوندگان ما در رادیو دمکراسی شورایی قرار دادید، در پایان این گفت و گو اگر نکته ای یا کلامی ناگفته مانده، این وقت کماکان در اختیار شما است می توانید بیان بکنید، بفرمایید؟
من از شما خیلی ممنونم، به نظر من خوب است که فعالین کارگری در خارج از کشور هم به این نکته اهمیت لازم را بدهند و هر حرکتی که می کنند در جهت تقویت هم اعتصاباتی که در ایران صورت می گیرد و مسئلۀ پتروشیمی و هم مسئلۀ قانون کار به نظر من از هر امکان و وسیله ای می توانند استفاده کنند در جهت افشای ماهیت سرمایه داری در جهت منافع جنبش کارگری، از شما خیلی هم ممنونم.
خواهش می کنم موفق و پایدار باشید.
زنده باشید
لادن توکلی از رادیو دمکراسی شورایی
بهروز خباز
فایل صوتی مصاحبه را
اینجا کلیک کنید.